TNUM Hakkında

Kentsel morfoloji en genel tanımıyla “kentsel biçimin fiziksel dokusundaki değişim ile bu değişime neden olan aktörlerin ve süreçlerin incelenmesi”dir (Larkham ve Jones, 1991). Bu tanımlama itibariyle Kropf’un (2009) ifadesi ile fiziksel bileşenlerdeki (yapılı ya da doğal) mekansal ilişkileri, kişiler ile mekanın karşılıklı ilişkiler, süreçler ve mekandaki değişiklikler kentsel morfolojinin temel ilgi alanlarıdır. Tarih, coğrafya, mimarlık, kent planlama, peyzaj mimarlığı vb. disiplinleri kapsayan bir çalışma alanı olarak kentsel morfoloji disiplinler arası bir alanda yer almaktadır. Bu alandaki çalışmalarda kentsel mekandaki fiziksel değişimle birlikte, bu değişimde aktörlerin rolü ve kentsel biçimdeki değişimin planlama uygulamaları ve yaklaşımları ile mimarlık uygulamalarına etkisi de tartışılmaktadır. Bilimsel bir araştırma alanı olarak ortaya çıktığı on dokuzuncuyüzyıl sonlarından itibaren kentsel morfoloji alanındaki (özellikle Alman coğrafya geleneğine bağlı) birçok çalışma, kentsel biçimin farklı tarihsel ve coğrafi bağlamlarda nasıl dönüştüğünü açıklamaya çalışmıştır. Söz konusu öncül çalışmaların ardından MRG Conzen, yirminci yüzyıl ortalarından itibaren kentsel morfoloji alanının gelişmesine, kentsel gelişmenin incelenmesinde, sistematik hale getirdiği “morfogenetik yöntem” ile önemli katkılarda bulunmuştur. “Tarihsel-coğrafi yaklaşım” (historico-geographical approach) olarak adlandırılabilecek bu yaklaşımda tarihsel bir süreklilik içinde sokak sistemi, parsel ve yapı örüntülerinin değişiminden yola çıkarak kentsel mekandaki dönüşüm/değişim incelenmektedir. İtalyan mimarlar Muratori ve Caniggia tarafından geliştirilen “tipolojik süreç” (process typological approach) ise kentsel biçimin temel unsurunu yapı tiplerinin oluşturduğu kabulünden yola çıkarak, yerel süreçlerin farklılaştırdığı fiziksel ve işlevsel biçimler ile değişimde etkili olan kültürel süreçleri incelemiştir. Bunun dışında Fransa’da yürütülen çalışmalar modernizmin kentsel mekandaki etkisine yönelik eleştiriler ile beslenmiş olsa da, ortak bir dil üretmekten uzak olduğundan bu araştırmaların özgün bir yaklaşım geliştirdiğini söylemek güçtür. İngiltere, İtalya ve Fransa’da yüzyıl ortalarından itibaren bir çalışma alanı haline gelmiş olan kentsel morfoloji, günümüzde birçok ülkede araştırmacılar tarafından kabul gören bir alan haline gelmiştir. MRG Conzen tarafından geliştirilmiş olan morfogenetik yöntem günümüzde İngiltere merkezli çalışmalara kaynaklık etmektedir. Son yıllarda bu geleneğin İngiltere sınırlarını aştığı ve uluslararası düzeyde yaygınlaştığı görülmektedir. Bu alanda çalışmalarını sürdüren birçok araştırmacı, Birmingham Üniversitesi merkezli olarak Kentsel Morfoloji Araştırma Grubu (Urban Morphology Research Group) adı altında bir araya gelmiştir. İtalya’da ve ABD’de de kentsel morfoloji alanında çalışmalar sürdürülmektedir. Kıta Avrupası’nda, Avustralya ve Uzakdoğu’da son dönemde niceliksel ve niteliksel olarak artan çalışmalar kendini bölgesel çalışma grupları olarak göstermeye başlamıştır. Buna en iyi örneği Portekiz’de oluşturulan “Portekiz Kentsel Morfoloji Ağı” (Porteguese Network of Urban Morphology) oluşturmaktadır.

Türkiye’de ise son yıllarda kentsel morfoloji alanındaki araştırmalar ve tez çalışmaları artmıştır ve bu çalışmaların yayına dönüştüğü görülmektedir ve kentsel morfoloji Türkiye’de bir çalışma alanı olarak yaygınlaşmaktadır. Bu çerçevede, kurulan Türkiye Kentsel Morfoloji Araştırma Ağı, -Türkiye’de gerçekleştirilen öncül çalışmaların derinleştirilmesi ve paylaşımı için ortak bir platform oluşturmayı, -bu doğrultuda düzenlenecek bilimsel toplantılar ile kentsel morfoloji alanındaki araştırmaları ve işbirliklerini geliştirmeyi, -küresel ölçekte kentsel morfoloji çalışmalarının bir araya geldiği Uluslararası Kentsel Biçim Semineri (International Seminer on Urban Form) ile etkin ilişkiler geliştirmeyi amaçlamaktadır.

Türkiye Kentsel Morfoloji Araştırma Ağı’nın kuruluş çalıştayı 11 Nisan 2014 tarihinde Akdeniz Kent Araştırmaları Merkezi’nin ev sahipliğinde Mersin Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’nde gerçekleştirilmiş, toplantıya toplam 7 üniversiteden 16 araştırmacı ve akademisyen katılmıştır. Çalıştay sonucunda Araştırma Ağı’nın Yönetim Kurulu’nu Kuruluş Çalıştayı’na katılan araştırmacıların oluşturmasına, Kurul’un başkanlığının İstanbul Teknik Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü’nden Prof.Dr. Ayşe Sema Kubat tarafından, yardımcılığının da Mersin Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü’nden Akdeniz Kent Araştırmaları Merkezi Müdürü Doç.Dr. Tolga Ünlü tarafından yürütülmesine karar verilmiştir.